विजयदुर्ग किल्ला माहिती मराठी | Vijaydurg Fort Information in Marathi

Vijaydurg Fort Information in Marathi विजयदुर्ग किल्ला माहिती मराठी संपूर्ण माहिती तुम्हाला या लेखात मिळेल.

विजयदुर्ग किल्ला माहिती मराठी (Vijaydurg Fort Information in Marathi)

नाव (Name)	विजयदुर्ग किल्ला
क्षेत्र (Area)	17 एकर
जवळचे गाव (Nearest Village)	विजयदुर्ग
तहसील (Tehsil)	देवगड
जिल्हा (District)	सिंधुदुर्ग
बांधले (Build)	राजा भोजा II (शिलाहार राजवंश)
वर्ष (Year)	1193-1205
भिंत	36 मीटर उंच
बुरुज	20

विजयदुर्ग किल्ला इतिहास मराठी (Vijaydurg Fort History in Marathi)

विजयदुर्ग हा सिंधुदुर्ग किनारपट्टीवरील सर्वात जुना किल्ला आहे, जो शिलाहार घराण्यातील राजा भोजा II च्या राजवटीत बांधला गेला आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यांना त्याला पुन्हा मजबूत बांधून घेतले.

या किल्ल्याला बांधायची सुरुवात 1193 मध्ये झाली. या किल्ल्याच्या बांधकामाचे पूर्ण काम 1205 मध्ये झाले.

विजयदुर्ग किल्ल्याला “पूर्व जिब्राल्टर” असे संबोधले जात असे, कारण तो अक्षरशः अभेद्य होता.

विजयदुर्ग किल्ल्याचा स्थानिक फायद्यांमध्ये 40 किमी लांबीची वाघोटन/खारेपाटण खाडी समाविष्ट आहे. या खाडीच्या उथळ पाण्यात मोठी जहाजे जाऊ शकत नाहीत.

तसेच, मराठा युद्धनौका या खाडीत आरामात जाऊ शकत होत्या आणि तरीही समुद्रापासून अंतर खूप दूर असल्यामुळे त्या दुसऱ्यांना दिसू शकत नव्हत्या.

विजयदुर्ग किल्ला कशासाठी प्रसिद्ध आहे ? (What is Vijaydurg Fort famous for?)

विजयदुर्ग किल्ला हा फक्त दोन मराठा किल्ल्यांपैकी एक आहे जिथे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्वतः भगवा ध्वज फडकावला होता. दुसरा किल्ला म्हणजे तोरणा किल्ला होय.

विजयदुर्ग किल्ल्याला “पूर्व जिब्राल्टर” असे संबोधले जात असे, कारण तो अक्षरशः अभेद्य होता.

विजयदुर्ग किल्ल्याचे जुने नाव (Old name of Vijaydurg fort)

गिर्‍ये गावाजवळ वसलेला असल्याने हा किल्ला पूर्वी घेरिया म्हणून ओळखला जात असे.

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी 1653 मध्ये विजापूरच्या आदिल शहाकडून हा किल्ला ताब्यात घेतला आणि तत्कालीन हिंदू सौर वर्षाचे नाव विजय असल्याने त्याचे नाव विजय दुर्ग असे ठेवले.

विजयदुर्ग हे नाव दोन शब्दांवरून आले आहे, विजय म्हणजे जिंकणे किंवा यश मिळणे आणि दुर्ग म्हणजे किल्ला असे आहे.

विजयदुर्ग हा किल्ला कोणी बांधला ? (Who built Vijaydurg fort?)

विजयदुर्ग हा सिंधुदुर्ग किनारपट्टीवरील सर्वात जुना किल्ला आहे, जो शिलाहार घराण्यातील राजा भोजा II च्या राजवटीत बांधला गेला आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यांना त्याला पुन्हा मजबूत बांधून घेतले.

विजयदुर्ग किल्ल्याला बांधायची सुरुवात 1193 मध्ये झाली. या किल्ल्याच्या बांधकामाचे पूर्ण काम 1205 मध्ये झाले.

विजयदुर्ग किल्ला कुठे आहे ? (Where is Vijaydurg fort?)

विजयदुर्ग किल्ला हा सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील देवगड तालुक्यातील विजयदुर्ग या द्वीपकल्पीय प्रदेशाच्या टोकावर आहे.

विजयदुर्ग किल्ला हा भारताच्या महाराष्ट्राच्या पश्चिम किनारपट्टीवरील अनेक किनारी किल्ल्यांपैकी एक आहे.

विजयदुर्ग किल्ला हे चारही बाजूंनी पाण्याने वेढलेले आहे परंतु अरुंद रस्त्याने जमिनीशी जोडलेले आहे.

विजयदुर्ग किल्ल्याला लागून असलेले बंदर हे नैसर्गिक बंदर असून आजही स्थानिक मच्छीमार त्याचा वापर करतात.

विजयदुर्ग किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी कधी ताब्यात घेतले ?

1653 मध्ये शिवाजी महाराजांनी विजापूरच्या आदिल शहाकडून हा किल्ला ताब्यात घेतला.

विजयदुर्ग किल्ल्याचा नकाशा (Vijaydurg fort map)

विजयदुर्ग किल्ल्याचे आर्किटेक्चरल वैशिष्ट्ये (Vijaydurg Fort Architecture)

किल्ल्यापासून गावातील राजवाडा धुळप घरापर्यंत 200 मीटर लांबीचा, समुद्राखालील बोगदा आहे.

भूस्खलनापासून संरक्षण करण्यासाठी बोगद्याचे छत चिमटीत केले गेले आहे आणि ते हवेशीर देखील आहे. आता बोगदा अर्धवट ब्लॉक झाला आहे.

जर बोगद्याच्या उपस्थितीची पुष्टी केली जाऊ शकते आणि बोगदा साफ केला गेला तर ते ऐतिहासिक आणि आर्किटेक्चरलच्या आवडीचे पर्यटन केंद्र म्हणून काम करू शकेल.

महासागरशास्त्रीय पुरावे समुद्राच्या खाली 8-10 मीटर खोलीच्या खोलीत बांधलेल्या समुद्राखालील भिंतीच्या अस्तित्वाचे समर्थन करतात.

लॅटराइटपासून बनलेली, भिंत 122 मीटर लांब, 3 मीटर उंच आणि 7 मीटर रुंद असल्याचा अंदाज आहे.

या भिंतीवर आदळल्यानंतर आक्रमण करणारी जहाजे अनेकदा समुद्राच्या पाण्यात बुडून जायची.

जंजिर्‍याचे सिद्धी जेव्हा विजयदुर्गावर हल्ला करणार होते तेव्हा पोर्तुगीजांकडून त्यांना संदेश मिळाला की ते किल्ल्याजवळ असताना त्यांची 2 जहाजे गमावली आहेत.

किल्ल्यापासून 1.5 किमी वर वाघोटन खाडीवर, खडकात कोरलेल्या नौदल डॉकचे अवशेष आहेत.

याच ठिकाणी मराठा युद्धनौकांची बांधणी व दुरुस्ती केली जात असे.

येथे बांधलेली जहाजे 400-500 टन क्षमतेची होती.

ही 109 मीटर लांब आणि 70 मीटर रुंद डॉक उत्तरेकडे तोंड करून मराठा नौदल आर्किटेक्चरची उपलब्धी आहे.

या छोट्या आतल्या बंदराजवळ बहुतेक लहान जहाजे डॉक केली जात असत.

दक्षिणेकडील आणि पूर्वेकडील बाजू नैसर्गिक खडकापासून कापलेली आहे आणि बाकीची कोरडी दगडी बांधकाम आहे. या व्यतिरिक्त डॉकयार्डच्या लगतच्या परिसरात अनेक दाणेदार आणि त्रिकोणी दगडी नांगर दिसून आले.

किल्ल्यासमोरील दुसऱ्या टेकडीवर शत्रूला फसवण्यासाठी भिंत बांधण्यात आली होती. जेव्हा शत्रूने तटबंदीवर हल्ला केला तेव्हा त्याने आपला दारूगोळा आधीच वाया घालवला होता आणि त्याला समजण्याआधीच त्याच्यावर मागच्या बाजूने मराठ्यांकडून हल्ला होणार होता.

भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणाने महाराष्ट्रातील मराठा किल्ल्यांच्या पुनर्बांधणीचे कामआणि दुरुस्तीची कामे हाती घेतली होती ज्यात विजयदुर्ग किल्ल्यासह शिवनेरी आणि सिंधुदुर्ग किल्ल्यांचा समावेश होता.

विजयदुर्ग किल्ल्यावर अनेक स्मारके आहेत, जी आता अवशेष अवस्थेत आहेत जी मराठा आर्किटेक्चरची वैशिष्ट्ये दर्शवतात. अन्न साठवणूक आणि न्यायालय ही अशी उत्कृष्ट उदाहरणे आहेत.

विजयदुर्ग किल्ल्यावर एक खलबतखाना देखील आहे, जिथे महत्वाच्या बैठका होत असत. खलबतखाना असलेले फक्त ३ किल्ले आहेत. ते म्हणजे राजगड, रायगड आणि विजयदुर्ग हे होय.

विजयदुर्ग किल्ला हा इंग्रजांच्या ताब्यात कधी गेला?

पेशवाईच्या अस्तानंतर विजयदुर्ग किल्ला 1818 मध्ये इंग्रजांच्या ताब्यात गेला

FAQ on Vijaydurg Fort Information in Marathi

निष्कर्ष

Vijaydurg Fort Information in Marathi विजयदुर्ग किल्ला माहिती मराठी संपूर्ण माहिती तुम्हाला कसे वाटले आम्हाला कमेंट मध्ये नक्की कळवा.

अधिक लेख वाचा

• रायगड किल्ल्याची माहिती मराठी
• जंजिरा किल्ला माहिती मराठी
• ग्वालियर क़िला इतिहास मराठी
• जेफ बेझोस बायोग्राफी मराठी
• महाराष्ट्रातील टॉप 31 किल्ले
• एलोन मस्क बायोग्रफी मराठी
• भाविना पटेल बायोग्राफी मराठी